Oog voor ontwikkelingen in de politiek en maatschappij

De verkiezingsuitslag van eind november 2023 heeft nog niet tot een nieuw kabinet geleid. Wel zijn PVV, NSC, VVD en BBB met elkaar in gesprek. Drie van de vier partijen zijn kritisch op de ingegane Wet toekomst pensioenen. Alhoewel de standpunten van partijen flink verschillen, is er mogelijk wel voldoende draagvlak om wijzigingen aan te brengen in de reeds per 1 juli 2023 ingegane Wet toekomst pensioenen. De pensioensector heeft bij de betrokken partijen en bij de verschillende informateurs aangedrongen op rust en ruimte om de nieuwe regels de komende jaren te implementeren. Wij zijn ook geen voorstander om nu nog substantiële ­wijzigingen door te voeren. Wij blijven de ­ontwikkelingen goed volgen.

De vijf grootste pensioenfondsen van Nederland, waaronder PME, hebben de informateurs eind maart 2024 laten weten dat wij als grote institutionele beleggers met een sterke maatschappelijke betrokkenheid graag willen bijdragen aan relevante maatschappelijke uitdagingen. Eén van die uitdagingen is de energietransitie. Wij zijn bereid onze krachten te bundelen met die van de overheid en hebben onze gezamenlijke (financierings-)kracht en expertises aangeboden om samen een belangrijke bijdrage te leveren aan de energietransitie in Nederland. Daarnaast wordt vanuit de politiek en de overheid steeds vaker een oproep aan pensioenfondsen gedaan om meer bijdragen te leveren aan andere maatschappelijke uitdagingen, zoals woningtekort en defensie. Wij zijn zeker bereid om hier invulling aan te geven, maar stellen hiervoor wel belangrijke voorwaarden. Zoals goede financieringsmogelijkheden (met gelijkwaardige risico/rendementsprofielen) en meer regie vanuit de overheid. Wij verwachten in 2024 concrete ­stappen hierin te zetten.

Uitvoering geven aan strategisch meerjarenplan

Met de vaststelling van het strategisch meer­jarenplan 2024-2027 is richting gegeven aan de strategische koers voor de komende jaren. De hoogste prioriteit heeft de implementatie van de nieuwe pensioenregeling. Voorziene nieuwe activiteiten in 2024 op de andere thema’s zijn de start van een onderzoek naar de mogelijkheden om onze investeringen in en voor de eigen sector uit te breiden. En de vormgeving en inrichting van een strategic advisory board, waarin door experts op verschillende gebieden wordt nagedacht over toekomstige scenario’s

Opvolging geven aan aanbevelingen Eigen Risico Beoordeling (ERB)

De ERB die in 2023 is uitgevoerd en in het eerste kwartaal 2024 is afgerond geeft bevindingen en aanbevelingen. Zo is als aanbeveling opgenomen om een nieuwe RSA op duurzaam en verantwoord beleggen uit te voeren waarbij alle ESG-risico’s van de PME risicotaxonomie worden geraakt. Deze RSA is in het eerste kwartaal 2024 opgestart en wordt worden afgerond voordat DNB in 2024 bij ons een on-site onderzoek komt uitvoeren naar de beheersing van ESG risico's. Verder is bij de RSA Operationeel uit 2023 het domein communicatie buiten beschouwing gelaten. Ook voor dit domein voeren we daarom in 2024 een RSA uit. Daarnaast wordt een rapportage ontwikkeld waarin de ontwikkeling van de netto risico’s en hun impact op de realisatie van de – in het strategisch meerjarenplan opgenomen – strategische doelstellingen kan worden gevolgd en besproken.

ESG-risico's en ESG-data

De gevolgen van klimaatverandering worden nadrukkelijk zichtbaar en is het daarom steeds belangrijker om ESG-risico’s, zoals de impact van overstromingen of het verlies van biodiversiteit op de waarde van onze beleggingen, op juiste wijze te integreren in onze risicobeheercyclus. De afgelopen jaren hebben wij hier stappen in gezet, en in 2024 wordt onderzocht of ons beleid op dit punt moet worden aangescherpt.

De kwaliteit en beschikbaarheid van ESG-data, data die wij gebruiken voor het verduurzamen van de beleggingsportefeuille, is ook nog volop in ontwikkeling. Eén van de nadelen is dat ESG-data veelal iets zeggen over duurzaamheids­prestaties van ondernemingen in het verleden, maar niet altijd iets zeggen over de toekomst. Dit is een belangrijk argument waarom wij bewegen naar een beleggingsportefeuille met een beperkter aantal beleggingstitels (Portefeuille van morgen). Wij kiezen er bewust voor om in de focusportefeuille een kwalitatieve toets op bedrijven toe te voegen aan het selectieproces, bovenop de bestaande kwantitatieve screenings. Op dit moment zijn wij op zoek naar een beheerder van deze portefeuille, die past bij de beleggings­overtuigingen en identiteit van PME. Wij verwachten in de loop van 2024 dit selectie­proces af te ronden. Naast deze ontwikkeling onderzoeken wij in 2024 de mogelijkheden om de kwaliteit en beschikbaarheid van kwan­titatieve ESG-data nog beter te kunnen waarborgen.

DORA

Met ingang van 17 januari 2023 is de Europese verordening ‘Digital Operational Resilience Act’ (DORA) van kracht. Deze verordening heeft als doel om op uniforme wijze binnen de (Europese) financiële sector de digitale operationele weerbaarheid te verhogen. Instellingen hebben twee jaar de tijd om zich voor te bereiden om vanaf 17 januari 2025 aantoonbaar te voldoen aan de vereisten van DORA. De afgelopen jaren waren reeds diverse richtlijnen vanuit nationaal en Europees niveau van kracht, zoals de DNB Good Practice Informatiebeveiliging 2023 en verschillende uitbestedingsrichtlijnen.

Het voldoen aan die richtlijnen geeft deels invulling aan de DORA-vereisten. De kern van de DORA-wetgeving is de digitale weerbaarheid van de bedrijfskritische functies en processen waar IT integraal onderdeel van is. Voor de bestuurlijke en operationele verantwoordelijkheid hiervoor is specifieke en integrale kennis bij het bestuur en op het bestuursbureau nodig. In 2023 zijn hierin stappen gezet met het aantrekken van Mirjam Verhoeven als extern lid van de ARC-commissie met het deskundigheidsgebied IT, informatiebeveiliging en innovatie. En het aantrekken van een risicomanager met het aandachtsgebied informatiebeheer en -technologie. De focus ligt in 2024, naast het voldoen aan eerdere richtlijnen, op het invulling geven aan de aanvullende vereisten. Eveneens wordt in 2024 een audit uitgevoerd op een GAP analyse DORA.

De DORA-pijlers die relevant zijn voor ons betreffen ICT-risicomanagement, ICT-gerelateerde incidenten, het periodiek testen van digitale operationele weerbaarheid, de beheersing van ICT-risico’s bij uitbesteding aan (kritieke) derden en de samenwerking ten aanzien van uitwisseling van informatie over cyberdreigingen. Het uitvoerend bestuur heeft inmiddels een aparte DORA readiness werkgroep ingesteld die de opdracht heeft om zorg te dragen voor aantoonbare DORA compliance (opzet, bestaan en werking) op 17 januari 2025

Datakwaliteit

In lijn met de wetgeving moeten wij kunnen aantonen dat de datakwaliteit voor, tijdens en na de transitie geborgd is.-Vanuit het Kader data­kwaliteit zetten wij in zes fases de werkzaam­heden hiervoor samen met onze uitvoerder TKP voort. In 2024 vervult de interne auditfunctie een kort cyclische rol in het geheel van activiteiten en werkzaamheden die wij in het kader van ‘get clean’ en ‘stay clean’ ondernemen. De interne auditfunctie geeft na afhechting van elke specifieke fase een oordeel over de doorgelopen stappen die PME (en/of TKP) heeft verricht. Het project datakwaliteit moet in de loop van 2024 geheel zijn afgerond.

Gerechtelijke procedures

Wij zijn het fundamenteel niet eens met de regelgeving dat het fonds btw moet betalen over de pensioen- en vermogensbeheerdiensten. Niet alle pensioenfondsen hebben deze verplichting, waardoor er ongelijkheid is tussen de deel­nemers van de verschillende fondsen. Wij blijven ons – samen met de Pensioenfederatie en een aantal andere pensioenfondsen – daarom inspannen om de btw niet ten laste te laten komen van de pensioenen van onze deelnemers. PME is – net als veel andere pensioenfondsen – in 2018 rechtszaken tegen de Belastingdienst begonnen. Deze rechtszaken lopen nog steeds. De Rechtbank Gelderland heeft het Europees Hof van Justitie vragen gesteld . Doel hiervan was om helderheid te verkrijgen over de voorwaarden waaronder Nederlandse pensioenfondsen beheerdiensten mogen ontvangen zonder dat hierover btw is verschuldigd. Aan het einde van het eerste kwartaal van 2024 kwam een advies van de advocaat-generaal aan het Europees Hof van Justitie, waarbij de advocaat- generaal teleurstellend concludeert dat Nederlandse pensioenfondsen waarschijnlijk niet aangemerkt kunnen worden als ‘gemeenschappelijke beleggingsfondsen’ en dat daarmee de (vermogens)beheerdiensten die deze pensioenfondsen inkopen, belast zijn met btw. Het is nu nog de vraag of het advies van de advocaat-generaal wordt gevolgd in de uitspraak van het Europees Hof van Justitie. Wij blijven dit volgen en verwachten in 2024 dit dossier af te ronden.

Diverse kantonrechters hebben in 2023 huur­verhogingsbedingen in huurovereenkomsten van geliberaliseerde huurwoningen vernietigd, omdat deze in strijd zouden zijn met de Europese Richtlijn oneerlijke bedingen. Hoewel wij zelf geen rechtszaken op dit gebied hebben lopen, kunnen dergelijke gerechtelijke uitspraken uiteindelijk wel impact gaan hebben op de beleggingsportefeuilles met huurwoningen van Nederlandse pensioenfondsen. Als huurverhogingsbedingen op grote schaal oneerlijk worden beschouwd en huurverhogingen verder worden beperkt of met terugwerkende kracht moeten worden terug­gedraaid, dan drukt dit het rendement van het fonds. De Rechtbank Amsterdam heeft in januari 2024 prejudiciële vragen gesteld aan de Hoge Raad. De Hoge Raad zal nu een oordeel vellen over deze vragen. Onbekend is nog wanneer dat gaat gebeuren. Wij blijven deze zaken en de mogelijke impact op onze portefeuille, samen met onze vastgoedbeheerder Achmea Real Estate (ARE), volgen.