In 2019 komt Rinke Terpstra om het leven bij de tramaanslag in Utrecht. Zijn oudere broer Bauke schreef een boek over de heldenrol van Rinke en het gat dat hij achterliet.

Op 18 maart 2019 begint een man te schieten op mensen in en buiten een Utrechtse tram. Zes mensen raken gewond, vier overlijden, onder wie Rinke. “Ik had die dag op het nieuws natuurlijk wel over de tramaanslag gehoord”, vertelt Bauke Terpstra, de broer van Rinke. “Maar pas aan het eind van de middag belde mijn moeder mij dat Rinke in de tram had gezeten en was overleden. Ik werkte toen nog bij BYK in Nijverdal. Ik zou eigenlijk nachtdienst hebben, maar ik heb laten weten dat ik de rest van de week niet zou komen. Mijn eerste gedachte was: ik wil Rinke zien. Maar dat kon pas een paar dagen later, want het Nederlands Forensisch Instituut had zijn lichaam in beslag genomen voor onderzoek. Pas na drie dagen heb ik hem voor het eerst gezien, bij hem thuis, waar hij lag opgebaard. Hij had een bedrukt gezicht, je zag de paniek in zijn blik. Ik ging met mijn handen door zijn haar en over zijn bovenlichaam. Toen voelde ik de plek van het kogelgat. Rinke is in zijn rug geschoten en de kogel is via zijn buik weer naar buiten gekomen.”

Oerkracht

Rinke zat samen met zo’n vijftien andere passagiers en de dader in het achterste tramdeel toen de dader begon te schieten. Onder andere op de man naast Rinke. Zijn wapen haperde een paar keer. Rinke liep naar voren en trok aan de noodrem. Toen schoot de dader op Rinke en ging het wapen wel af. Maar Rinke hield zijn tas, met daarin zijn laptop, voor zijn hoofd. Zijn laptop ving de kogels op. De achterste deuren van de tram gingen even open, maar ook snel weer dicht. Slechts een paar passagiers wisten te ontsnappen. De trammachiniste, die inmiddels in de gaten had dat er was geschoten, vergrendelde de deuren, zoals ze had geleerd. De passagiers zaten als ratten in de val. Toen de dader naar achteren liep om op de vluchtende passagiers te schieten trapte Rinke het raam er met sponning en al uit. Bauke: “Ik heb de camerabeelden gezien: dat was echte oerkracht.” In plaats van zelf naar buiten te springen, hielp Rinke eerst alle andere passagiers uit de tram. Hij sprong er als laatste uit maar was te laat: de dader schoot hem in zijn rug. Rinke overleed.

Engeltjes

“Rinke was mijn kleine broertje”, vertelt Bauke. “We waren echte vrienden van elkaar. In onze jeugd voetbalden we samen, haalden kattenkwaad uit en ik leerde hem op mijn brommer rijden. Hij is meerdere keren door het oog van de naald gekropen. Zo viel hij eens in een gierput. Ook is hij met schaatsen een keer in een wak gereden en onder het ijs terechtgekomen. Als volwassene zat hij in een vliegtuigje dat neerstortte. Al die keren had hij een engeltje op zijn schouder. Maar in de tram niet. De engeltjes waren op.”

Niet voor niets is dat de titel van het boek dat Bauke schreef over zijn broer, de aanslag en de nasleep. Bauke en zijn familie kwamen terecht in een achtbaan van juridische verwikkelingen en nalatigheid. “De dader had al eerder misdrijven gepleegd en had eigenlijk in de cel moeten zitten. Hij had helemaal niet in die tram mogen zijn. In het dossier over de aanslag las ik dat de trammachiniste niet kon zien wat er in de achterste tram gebeurde: haar monitor deed het niet. Maar goed, het heeft geen zin om in zulke dingen te blijven hangen.”

Erepenning

Er gebeuren na Rinkes dood ook mooie dingen. Zo regelt de werkgever van Rinke dat de uitvaart kan plaatsvinden in het Spoorwegmuseum in Utrecht. “Rinke kwam daar altijd graag met zijn drie kinderen. En het was ruim genoeg voor alle 650 gasten.”

Ook krijgt Rinke postuum de zilveren erepenning voor menslievend hulpbetoon voor zijn heldhaftige optreden van de Utrechtse burgemeester Sharon Dijksma. “Die heeft zij zelf voor Rinke aangevraagd. Geweldig vind ik dat. Het heeft me geholpen om op een positieve manier aan Rinke terug te denken. Vóór die uitreiking dacht ik alleen aan de ellende van die dag. Nu denk ik aan hem, aan hoe hij was.” De erepenning geeft Bauke het laatste zetje voor zijn besluit om een boek te schrijven. “Dankzij het boek blijft de herinnering aan Rinke voortleven. Bij hem was de lach altijd dichtbij, hij was niet boos te krijgen. Hij was zo bijzonder.” ●

Foto: Angeliek de Jonge